Consignatie: wat is het en wat zijn de regels?

Consignatie betekent dat je buiten je normale werktijden beschikbaar bent voor onvoorziene of spoedeisende werkzaamheden. Het is een manier om arbeid mogelijk te maken bij onplanbaar of onvoorspelbaar werk, zoals noodsituaties. Je bent dan in je vrije tijd oproepbaar voor arbeid. Let wel op: de toepassing van consignatie is aan strenge voorwaarden gebonden (zie ATW artikel 1:7g en ATW artikel 5:9, lid 4).

Wat verstaan we onder consignatie?

• Bereikbaar buiten werktijd: Je bent thuis of elders, maar je telefoon moet aanstaan.
• Geen arbeidstijd, tenzij opgeroepen: Pas als de telefoon gaat en je vertrekt naar je werkplek, begint de arbeidstijd. Ook de reistijd heen telt mee. De terugreis niet.
• Minimale oproepduur: Per oproep telt minimaal een half uur als arbeidstijd, zelfs als je klus korter duurt. Word je binnen 30 minuten opnieuw gebeld, dan telt de tussenliggende tijd ook als arbeidstijd.

Consignatie vs. aanwezigheidsdienst

Belangrijk onderscheid: bij aanwezigheidsdiensten moet je fysiek op de werkplek blijven wachten. Dit telt volledig als arbeidstijd en mag alleen als het werk dit echt vereist én als er een collectieve afspraak is (CAO of ondernemingsraad). Zie het procesplaatje in het ATW-bestand (stap 5 in de leidraad) voor een visuele weergave van het verschil tussen aanwezigheidsdienst en consignatie.

Voordat je consignatie inzet, is het belangrijk te onderzoeken of het daadwerkelijk mag worden toegepast en of er andere alternatieven in het rooster zijn om het werk op te vangen. Consignatie is bedoeld voor onvoorziene omstandigheden, niet als standaard oplossing.

Consignatie wordt toegepast in sectoren waar continuïteit of spoedinterventies nodig zijn en werk onvoorspelbaar is, zoals:

• Zorg: artsen, verpleegkundigen en thuiszorgpersoneel voor acute of onverwachte zorg.
• Techniek & installaties: monteurs bij stroom-, gas- of waterstoringen en ICT-specialisten bij systeemstoringen.
• Veiligheid: brandweer, politie en ambulance bij incidenten buiten werktijd.
• Transport & logistiek: personeel bij storingen op spoor, weg, haven of luchthaven.
• Nutsvoorzieningen & overheid: storingsdiensten bij telecom, water- en elektriciteitsbedrijven.

Vergoeding en wettelijke rechten

Consignatiediensten worden vaak vergoed door een werkgever via een CAO of arbeidsovereenkomst. Er bestaat echter geen wettelijk recht op het betalen van een consignatiedienst.

Belangrijk! Evalueer periodiek: Consignatie is bedoeld voor onvoorziene omstandigheden. Als het structureel wordt, is het tijd om processen of bezetting te herzien.

Consignatie is dus een nuttig middel om onvoorziene situaties op te vangen, maar kent duidelijke grenzen en regels. Het is geen standaardoplossing, maar bedoeld voor uitzonderingen waar continuïteit en veiligheid op het spel staan. Door de afspraken zorgvuldig vast te leggen en regelmatig te evalueren, voorkom je dat consignatie structureel wordt ingezet en zorg je voor een gezonde balans tussen werk en privé.

Heb je vragen over de toepassing van consignatie in jouw organisatie? Neem contact met ons op. Wij denken graag met je mee!