De gebroken dienst in de thuiszorg en arbeidstijdenwet

Wat is een gebroken dienst?

Ik sprak met een collega over het rooster voor komende week, we hebben helaas weer een aantal knelpunten door. Zij noemde een “gebroken dienst” als mogelijke oplossing, wat is dat precies? 

Met een gebroken dienst wordt bedoeld dat je werktijd onderbroken wordt voor tenminste een uur en maximaal drie uur. Je werkt dus bijvoorbeeld van 12:00-15:00 en vervolgens van 18:00-21:00.

Ok, gebroken op die manier dus! Maar mag je dat zomaar inroosteren?

Tot 1 april 2022 stond in de cao VVT bijvoorbeeld nog een beschrijving van gebroken diensten. In artikel 5.13 en 5.14 stond beschreven aan welke voorwaarden een gebroken dienst moest voldoen. In de cao Ziekenhuizen staat een gebroken dienst ook beschreven.

In de basis is het een dienst die uit twee delen arbeid bestaat met daarin een lange onderbreking die niet als pauze wordt gezien. Cao's, roosterhandboeken stellen voorwaarden aan wat een gebroken dienst is en hoe vaak deze mag worden ingepland.

Waarom kies je voor een gebroken dienst?

Alleen onder bepaalde voorwaarden dus. Lijkt me maar lastig zo’n gebroken dienst, waarom zou je dat willen?

Vanuit arbeidsperspectief kan een gebroken dienst echt uitkomst bieden: denk aan een ziekenhuis waar de piekmomenten aan het begin van de dag en einde van de middag zijn, door bijvoorbeeld het bezoekmoment van de artsen. Om deze piek op te vangen moeten extra medewerkers geroosterd worden, terwijl er rondom de lunch juist minder werk is en sprake van een overschot. Met een gebroken dienst kun je de pieken opvangen zonder te werken met een arbeidsoverschot.

Voordelen voor de werknemer:

Duidelijk. Maar voor een werknemer zijn er geen voordelen toch?

Dat is niet helemaal waar! Voor sommige medewerkers kan dit een uitkomst zijn om zo diensten te combineren met privéafspraken. Denk aan zorg voor schoolgaande kinderen of mantelzorg waarbij er gedurende de dag verplichtingen zijn op een bepaald moment maar er daar omheen wel gewerkt kan worden. Ook kan vanuit huis werk goed gecombineerd worden met gebroken diensten en kan de medewerker de dag onderbreken om naar de sportschool te gaan of een rondje hard te lopen. Het zelf kunnen indelen van tijd draagt bij aan de werkprivébalans en kan de vitaliteit van medewerkers verhogen.

Waar moet je rekening mee houden?

Zo had ik er nog niet over nagedacht… zo’n gebroken dienst kan dus best een uitkomst zijn! Als het past in jouw persoonlijke situatie. Waar moet je rekening mee houden in het plannen?

Vooral reisafstand is belangrijk tussen de werklocatie en thuislocatie. Een gebroken dienst waarbij beiden diensten op één locatie worden gewerkt leidt tot extra reisbewegingen. Dit is met het oog op CO2 uitstoot niet wenselijk. Daarnaast kan het voor de medewerker ook averechts werken: als je een langere reistijd hebt ben je wellicht net weer thuis voordat je weer naar de locatie moet, dan blijft er weinig tijd over voor andere afspraken. Voor werk waarbij er sowieso wordt gereisd, kan het juist uitkomst bieden. Denk aan extramurale zorg waarbij cliënten worden bezocht. Deze afspraken kunnen geclusterd worden om de vrij geplande tijd heen, waardoor er in totaal minder wordt gereisd en ook op de momenten van de dag waarop het minder druk is.

Volgens de arbeidstijdenwet (ATW)

Ok, check: hoe zit het met reizen. Wat nog meer?

Check de arbeidstijdenwet! De ATW kent geen definitie van een gebroken dienst. De ATW zegt wel wat dan een dienst is: Dit is een periode waarin arbeid wordt verricht, die wordt voorafgegaan en gevolgd door een periode van 8 uur onafgebroken rust. Zie hiervoor artikel 5.3, lid 2 en 3. Ook moet je bij het toepassen van een gebroken dienst de minimale rusttijden in de gaten houden. Dat moet in iedere 24 uur een periode van minimaal 11 uur zijn. In uitzonderlijke gevallen mag deze periode worden ingekort naar 8 uur onafgebroken rust.

Dat zijn veel regels! Hoe houd je dat allemaal scherp?

Bij Spril gebruiken we de volgende methode om te bepalen of een gebroken dienst is toegestaan

Stap 1: check de wekelijkse arbeidsduur

Hoeveel mag ik per week werken?

• Maximaal 60 uur per week.
• Niet meer dan 55 uur per 4 weken.
• Niet meer dan 48 uur per 16 weken.

Let op! Wordt er in de nacht of met geconsigneerde diensten gewerkt, dan gelden er andere regels.

De totale arbeidstijd in dit rooster is 40 uur. Zie hieronder voor een overzicht van de arbeidstijd:

Geen probleem, 40 uur per week werken past prima binnen de ATW.

In dit voorbeeld kijken we naar één week. Het is voor een juiste berekening van de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van belang om steeds 16 weken terug en 16 weken vooruit te kijken.

Stap 2: minimale wekelijkse rust

Wat is het minimaal aantal uur per week?

• In een periode van 7 x 24 uur moet de onafgebroken rusttijd minimaal 36 uur bedragen.
• Het is ook mogelijk de wekelijkse rust over 14 x 24 uur te verdelen. Dan moet er minimaal 72 uur rust zijn in perioden van minimaal 32 uur.

De wekelijkse rust in dit rooster is 56 uur tussen woensdag 23:00 uur en zaterdag 07:00 uur.

Stap 3: minimale dagelijkse rust

Hoeveel uur dagelijkse rust moet er in een rooster zitten?

• In een periode van 24 uur moet 11 uur onafgebroken rust zitten.
• Eenmaal per 7 x 24 uur mag de dagelijkse rust worden ingekort naar 8 uur.

De periode van 24 uur start wanneer de dienst aanvangt.

Wat was ook alweer de definitie van een dienst? Dit is een periode waarin arbeid wordt verricht, die wordt voorafgegaan en gevolgd door een periode van 8 uur onafgebroken rust. Om deze stap goed te kunnen maken, kijken we dienst per dienst na of de minimale dagelijkse rust gehaald wordt.

(zie afbeelding links) Op maandag is de dagelijkse rust 8 uur. De delen van de gebroken dienst worden door de ATW beschouwd als aparte diensten, want het zijn perioden waarin arbeid wordt verricht die worden gescheiden door 8 uur onafgebroken rust.

(zie afbeelding recht) Vervolgens kijken we naar de rust tussen deze en de daaropvolgende dienst. Dit is de dienst op dinsdag van 07:00 uur tot 11:00 uur. Ook hier twee aparte diensten met wederom 8 uur onafgebroken rust.

Dit herhaalt zich bij de daaropvolgende diensten op dinsdagavond en op woensdag:

In het weekend bedraagt de dagelijkse rust 16 uur tussen de dienst op zaterdag en zondag:

De delen van de gebroken diensten op maandag tot en met woensdag worden volgens de ATW beschouwd als aparte diensten: het zijn steeds perioden waarin arbeid wordt verricht en ze worden gescheiden door 8 uur onafgebroken rust.

Hier zit ook de overtreding van de minimale dagelijkse rust. Tussen de diensten zit tot vijfmaal toe 8 uur rust. Dit mag slechts eenmaal per 7 x 24 uur worden toegepast.

Conclusie

Dit rooster is niet toegestaan volgens de ATW, omdat aan de minimale dagelijkse rust niet wordt voldaan. De dienst voldoet niet aan de definitie van een gebroken dienst volgens de cao. Een voorbeeld:

• Een dienst van 07:00 uur tot 11:00 uur en daarna van 16:00 uur tot 19:00 uur is geen gebroken dienst.
• Een dienst van 07:00 uur tot 11:00 uur en van 13:30 tot 15:30 uur is dat wel.

Bij Spril hebben we een handige cursus over de Arbeidstijdenwet, waarin je leert om vroeg overtredingen van de ATW te voorkomen en tijd en geld te besparen

Ok, er komt dus nog best wat kijken bij die gebroken diensten! Wat als ik wil voorkomen dat gebroken dienst gepland moeten worden?

Het lastige hieraan is het spanningsveld tussen werkgeversbelang, werknemersbelang en de rol van de patiënt/cliënt.

• De werkgever wil de zorg zo efficiënt mogelijk bieden.
• De werknemer wil de beste balans tussen werk en privé.
• De patiënt/cliënt stelt eisen aan de tijdigheid van de zorg.

Het is echter in het belang van de werkgever om juist gebroken diensten te voorkomen. Vaak is het een samenkomst van omstandigheden die maakt dat gebroken diensten als onprettig worden ervaren. Een analyse van het personeelsaanbod en de zorgvraag moet de volgende punten inzichtelijk maken:

1. Welke formatie is er aanwezig?
2. Welke beschikbaarheid brengt deze formatie met zich mee?
3. Wat is de zorgvraag op welk moment van de dag?
4. Welke diensten worden er gebruikt?
5. Hoeveel medewerkers heb ik hiervoor netto nodig?
6. Hoeveel medewerkers heb ik hiervoor bruto nodig?
7. Hoe is mijn flexibele schil opgebouwd?
8. Komen de organisatiedoelstellingen en de doelstellingen van de planning overeen?
9. Met welke wet- en regelgeving heb ik te maken en welk beleid is hierop geformuleerd?

Het antwoord op deze vragen maakt inzichtelijk aan welke knoppen een zorgorganisatie kan draaien binnen het spanningsveld werkgever-werknemer-cliënt/patiënt.

Stap drie – wat is de zorgvraag op welk moment van de dag - is essentieel bij het voorkomen van gebroken diensten. Bij deze stap moet de organisatie zich afvragen of de zorgvraag bijvoorbeeld niet te spreiden is, zodat deze minder geconcentreerd is op bepaalde momenten van de dag. Maak het planbaar werk inzichtelijk en bepaal of dit vast of flexibel is.

Dus in plaats van dat de diensten van de medewerkers wordt aangepast aan de vraag, gaan we de vraag meer sturen naar de beschikbaarheid van de medewerkers?

Precies! Je gaat de vraag aanpassen naar de beschikbare capaciteit. Denk aan het eerste voorbeeld: is het misschien mogelijk om het bezoek van artsen meer te spreiden zodat de piekmomenten niet alleen aan het begin en einde van de dag zijn?

De stappen hierboven geven een organisatie de mogelijkheid om gebroken diensten tot een minimum te beperken en maken dat de medewerker zich meer tevreden voelt. Maar in sommige situaties kan een gebroken dienst voor medewerker én werkgever uitkomst bieden. Doe dit dan in goed overleg, houd rekening met reisbewegingen en check de arbeidstijdenwet.